ร่างพระราชบัญญัติรับราชการทหาร (ฉบับที่ ..) พ.ศ. .... ฉบับนี้มีหลักการและเหตุผลเพื่อแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติรับราชการทหาร พ.ศ. ๒๔๙๗ และที่แก้ไขเพิ่มเติม ซึ่งมีความมุ่งประสงค์เพื่อให้การตรวจเลือกทหารกองเกินเข้าเป็นทหารกองประจำการที่ได้ถูกบังคับใช้มาในระยะเวลายาวนานมีความเหมาะสมตามการเปลี่ยนแปลงของยุคสมัย โดยเปลี่ยนแปลงวิธีการตรวจเลือกเพื่อเข้ารับราชการจากที่มิได้อาศัยความสมัครใจมาเป็นวิธีการรับสมัครโดยอาศัยความสมัครใจแทนการเรียกมาตรวจเลือก เว้นแต่ในยามสงครามซึ่งมีการเพิ่มบทบัญญัติที่กำหนดให้มีการเข้ารับราชการทหารได้ ซึ่งต้องเป็นไปตามหลักสิทธิมนุษยชนและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ รวมถึงมีการกำหนดสิทธิประโยชน์และสวัสดิการของทหารกองประจำการให้ได้รับการดูแลเป็นพิเศษ รวมถึงยังมีการแก้ไขเพิ่มเติมบทบัญญัติที่เกี่ยวข้องให้เป็นไปอย่างสอดคล้องต้องกัน
ร่างพระราชบัญญัติรับราชการทหาร (ฉบับที่..) พ.ศ. .... ที่เสนอมานี้ได้มีหลักการสำคัญ คือ
1. กำหนดให้การรับราชการทหารของชายที่มีสัญชาติไทยจากเดิมเป็น “หน้าที่” เปลี่ยนเป็น “สิทธิ” ของบุคคลที่มีสัญชาติไทยในการสมัครเข้ารับราชการทหารเพื่อเป็นทหารกองประจำการ
2. กำหนดวิธีการรับสมัครบุคคลโดยสมัครใจเข้ารับราชการเป็นทหารกองประจำการ
3. กำหนดมาตรฐานและหลักสูตรการฝึกทหารกองประจำการ โดยให้ใช้วิธีการฝึกแบบ
รวมการ ซึ่งต้องมีมาตรฐานเดียวกัน และหลักสูตรที่ใช้ฝึกต้องรวมถึงความรู้ด้านประชาธิปไตย สิทธิมนุษยชน ประเพณีทางทหารแบบสากล และกฎหมายระหว่างประเทศที่เกี่ยวข้องกับทางทหาร
4. กำหนดหลักการเกี่ยวกับเงินเดือน สวัสดิการ และประโยชน์ตอบแทนอย่างอื่นแก่ทหารกองประจำการ รวมถึงกำหนดหลักการเพื่อให้มีทุนประกอบอาชีพแก่ทหารกองประจำการที่ถูกปดลดจากราชการทหารให้เป็นไปอย่างเหมาะสม
5. กำหนดหลักการเกี่ยวกับการห้ามมิให้ทหารกองประจำการทำงานในลักษณะที่เป็นการรับใช้ส่วนตัว หรือกระทำการอื่นใดที่ละเมิดต่อร่างกาย หรือจิตใจ หรือศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์
6. กำหนดหลักการการเรียกคนเข้ากองประจำการ และการตรวจเลือกคนเข้ากองเฉพาะกรณีที่ต้องมีการเรียกระดมพลในภาวะที่อาจเกิดสงครามในระยะเวลาอันใกล้เท่านั้น โดยให้คณะรัฐมนตรีมีอำนาจในการตรา “พระราชกฤษฎีกาเรียกระดมพลทหารกองเกินเข้ารับการตรวจเลือกเป็นทหารกองประจำการ
7. กำหนดให้ถือเอาที่อยู่ตามทะเบียนบ้านเป็นภูมิลำเนาทหาร
8. กำหนดวันเริ่มเข้ารับราชการทหารกองประจำการ โดยให้นับแต่วันที่ได้รับการบรรจุกองประจำการ
9. กำหนดช่วงอายุทหารกองหนุนประเภทที่ 1 คือ
- อายุไม่ถึง 30 ปีบริบูรณ์ เป็นทหารกองหนุนชั้นที่ 1
- อายุ 30 ปีบริบูรณ์แต่ไม่ถึง 40 ปีบริบูรณ์ เป็นทหารกองหนุนชั้นที่ 2
- อายุ 40 ปีบริบูรณ์แต่ไม่ถึง 46 ปีบริบูรณ์ เป็นทหารกองหนุนชั้นที่ 3
- บุคคลที่มีอายุมากกว่า 46 ปีบริบูรณ์ให้ปลดพ้นราชการทหารกองหนุนประเภทที่ 1