ข้อมูลประกอบการพิจารณา

โดยที่พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ พ.ศ. 2507 และที่แก้ไขเพิ่มเติม ในบางมาตรามีเนื้อหาที่ไม่เหมาะสมกับสภาพการณ์ทางเศรษฐกิจและสังคมในปัจจุบัน และไม่สอดคล้องกับบทบัญญัติในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 รวมทั้งเป็นกฎหมายที่มีลักษณะรวมศูนย์อำนาจไว้ที่ส่วนกลางทำให้เกิดความขัดแย้งระหว่างรัฐกับประชาชนเกี่ยวกับสิทธิในที่ดิน และมีความล่าช้าในการอนุญาตให้ใช้พื้นที่ทำการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและสิ่งสาธารณูปโภคขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ส่งผลให้ชุมชนชนบททั่วประเทศถูกจำกัดสิทธิในโอกาสในการพัฒนาคุณภาพชีวิต อันเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดความเหลื่อมล้ำในสังคม จึงเห็นสมควรให้มีการแก้ไขเพิ่มเติมเกี่ยวกับการคุ้มครองและแก้ไขปัญหาสิทธิในที่ดินของประชาชนที่ทับซ้อนกับเขตป่าสงวนแห่งชาติ และกระจายอำนาจในการอนุญาตให้ใช้พื้นที่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติสำหรับพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานหรือสิ่งสาธารณูปโภค โดยมีสาระสำคัญ ดังนี้ 

1. การที่จะกำหนดให้พื้นที่ใดเป็นเขตป่าสงวนแห่งชาตินั้น จะไม่บังคับแก่ที่ดินที่มีหนังสือแสดงกรรมสิทธิ์ หรือสิทธิครองครองตามประมวลกฎหมายที่ดิน หรือกฎหมายอื่น หรือที่ดินที่มีประชาชนอยู่อาศัยทำกิน หรือครอบครองทำประโยชน์มาก่อนการกำหนดให้เป็นป่าสงวนแห่งชาติ (ร่างมาตรา 3)
2. กำหนดองค์ประกอบของคณะกรรมการควบคุมและรักษาป่าสงวนแห่งชาติประจำจังหวัด ประกอบด้วย ผู้ว่าราชการจังหวัด เป็นประธานกรรมการ ผู้อำนวยการสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เกษตรและสหกรณ์จังหวัด เจ้าพนักงานที่ดินจังหวัด ปฏิรูปที่ดินจังหวัด นายกองค์การบริหารส่วนจังหวัด ผู้แทนเทศบาลแห่งท้องที่ที่ป่าสงวนแห่งชาติตั้งอยู่จำนวนหนึ่งคน ผู้แทนองค์การบริหารส่วนตำบลแห่งท้องที่ที่ป่าสงวนแห่งชาติตั้งอยู่จำนวนสามคน ผู้แทนองค์กรพัฒนาเอกชนด้านสิ่งแวดล้อมจำนวนหนึ่งคน ผู้แทนเครือข่ายป่าชุมชนจำนวนหนึ่งคน และผู้แทนผู้ประกอบธุรกิจการท่องเที่ยวชุมชนจำนวนหนึ่งคน เป็นกรรมการในจังหวัดใดที่มีพื้นที่ซึ่งอยู่ในอำนาจหน้าที่ของกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ให้มีผู้แทนกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืชเป็นกรรมการเพิ่มขึ้นอีกหนึ่งคน และจังหวัดใดที่มีพื้นที่ซึ่งอยู่ในอำนาจหน้าที่ของกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง ให้มีผู้แทนกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งเป็นกรรมการเพิ่มขึ้นอีกหนึ่งคนให้ผู้อำนวยการสำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้แห่งท้องที่ที่ป่าสงวนแห่งชาติตั้งอยู่เป็นกรรมการและเลขานุการ (ร่างมาตรา 4)

3. กำหนดอำนาจหน้าที่ของคณะกรรมการควบคุมและรักษาป่าสงวนแห่งชาติประจำจังหวัด มีอำนาจในการพิจารณาให้ความเห็นชอบ เมื่อมีคำขอใช้พื้นที่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติของส่วนราชการและหน่วยงานของรัฐตามมาตรา 13/1 วรรคสอง (ร่างมาตรา 5)
 
4. กำหนดให้บุคคลที่อ้างว่ามีสิทธิหรือได้ทำประโยชน์ในเขตป่าสงวนแห่งชาติใดอยู่ก่อนวันที่กฎกระทรวงกำหนดป่าสงวนแห่งชาตินั้นใช้บังคับให้ยื่นคำร้องเป็นหนังสือต่อคณะกรรมการควบคุมและรักษาป่าสงวนแห่งชาติประจำจังหวัดแห่งชาตินั้นตั้งอยู่เพื่อพิจารณา และมิให้ใช้บังคับแก่กรณีสิทธิในที่ดินที่บุคคลมีอยู่ตามประมวลกฎหมายที่ดิน (ร่างมาตรา 6)

5. กำหนดหน้าที่ให้เมื่อคณะกรรมการควบคุมและรักษาป่าสงวนแห่งชาติประจำจังหวัดได้รับคำร้องตามมาตรา 12 แล้ว ให้สอบสวนตามคำร้อง ดังนี้ 
5.1 ถ้าปรากฏว่าผู้ร้องได้อาศัยหรือทำประโยชน์ในที่ดินก่อนวันที่กฎกระทรวงกำหนดป่าสงวนแห่งชาตินั้นใช้บังคับ ให้เพิกถอนแนวเขตป่าสงวนแห่งชาติส่วนที่ทับซ้อนออก โดยในระหว่างที่รอดำเนินการเพิกถอนให้ผู้ร้องได้รับการยกเว้นความผิดตามมาตรา 14 และให้กรมที่ดินหรือหน่วยงานอื่นที่มีอำนาจหน้าที่แล้วแต่กรณีดำเนินการออกหนังสือแสดงกรรมสิทธิ์หรือสิทธิรอบครองในที่ดิน
ตามกฎหมายให้แก่ผู้ร้อง หรือหากผู้ร้องยินยอมรับค่าทดแทนความเสียหาย ให้กำหนดให้ก็ได้ ทั้งนี้ ตามระเบียบที่อธิบดีกำหนดโดยความเห็นชอบของกระทรวงการคลัง
5.2 ถ้าปรากฏว่าผู้ร้องได้อยู่อาศัยหรือทำประโยชน์ในที่ดินหลังวันที่กฎกระทรวงกำหนดป่าสงวนแห่งชาตินั้นใช้บังคับ และที่ดินดังกล่าวมีสภาพเป็นชุมชน ที่อยู่อาศัย หรือได้ทำประโยชน์จนยากที่จะกลับฟื้นคืนดีตามธรรมชาติได้ และอยู่ในเกณฑ์ที่ได้รับการคุ้มครองตามกฎหมายหรือนโยบายของรัฐบาล ทั้งนี้ โดยมีสภาพตามหลักเกณฑ์และเงื่อนไขที่รัฐมนตรีกำหนดโดยอนุมัติคณะรัฐมนตรี ให้เพิกถอนแนวเขตป่าสงวนแห่งชาติในที่ดินดังกล่าวและให้เป็นที่ดินซึ่งอยู่ในความดูแลของเทศบาลหรือองค์การบริหารส่วนตำบลซึ่งที่ดินนั้นตั้งอยู่ โดยในระหว่างที่รอดำเนินการเพิกถอน ให้ผู้ร้องได้รับการคุ้มครองมีให้ถูกดำเนินคดีตามมาตรา 14 (ร่างมาตรา 7)

6. ในกรณีที่ส่วนราชการและหน่วยงานของรัฐมีความประสงค์จะใช้พื้นที่บางแห่งภายในเขตป่าสงวนแห่งชาติเป็นสถานที่ปฏิบัติงานหรือเพื่อประโยชน์ของรัฐอย่างอื่น ให้อธิบดีโดยความเห็นชอบของคณะกรรมการพิจารณาการใช้ประโยชน์ในเขตป่าสงวนแห่งชาติมีอำนาจประกาศกำหนดบริเวณดังกล่าวเป็นบริเวณที่ทางราชการใช้ประโยชน์ภายในเขตป่าสงวนแห่งชาติได้ และในบริเวณดังกล่าว มิให้นำมาตรา 14 และมาตรา 16 มาใช้บังคับแก่การที่ส่วนราชการหรือหน่วยงานของรัฐนั้น ๆ จำเป็นต้องกระทำเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงในการปฏิบัติงานเพื่อใช้ประโยชน์ในพื้นที่นั้นในกรณีที่ส่วนราชการและหน่วยงานของรัฐตามวรรคหนึ่ง มีความประสงค์จะใช้พื้นที่ที่มีเนื้อที่ไม่เกินหนึ่งร้อยไร่ ให้เป็นอำนาจของผู้ว่าราชการจังหวัดโดยความเห็นชอบของคณะกรรมการควบคุมและรักษาป่าสงวนแห่งชาติประจำจังหวัด (ร่างมาตรา 8)

7. กำหนดบทเฉพาะกาลเพื่อรองรับคณะกรรมการควบคุมและรักษาป่าสงวนแห่งชาติประจำจังหวัดซึ่งดำรงตำแหน่งอยู่ในวันก่อนวันที่พระระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ ให้ยังคงอยู่ในตำแหน่งต่อไปจนกว่าจะมีการแต่งตั้งคณะกรรมการควบคุมและรักษาป่าสงวนแห่งชาติประจำจังหวัดตามพระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ พ.ศ. 2507 ซึ่งแก้ไขเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัตินี้ และกำหนดระยะเวลาเร่งรัดไว้ให้ต้องดำเนินการแต่งตั้งคณะกรรมการควบคุมและรักษาป่าสงวนแห่งชาติประจำจังหวัดภายในไม่เกินหนึ่งร้อยแปดสิบวันนับแต่วันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ (ร่างมาตรา 9)

8. กำหนดบทเฉพาะกาลรองรับคำขอใช้พื้นที่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติเป็นสถานที่ปฏิบัติงานหรือเพื่อประโยชน์ของรัฐอย่างอื่นของส่วนราชการและหน่วยงานของรัฐที่ได้ยื่นต่อคณะกรรมการพิจารณาการใช้ประโยชน์ในเขตป่าสงวนแห่งชาติอยู่ในวันก่อนวันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ ให้ถือว่าเป็นการยื่นคำขอตามพระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ พ.ศ. 2507 ซึ่งแก้ไขเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัตินี้ และบรรดาดำขอที่ได้ยื่นไว้ตามวรรคหนึ่ง ให้คณะกรรมการพิจารณาการใช้ประโยชน์ในเขตป่าสงวนแห่งชาติมีอำนาจพิจารณาคำขอนั้นต่อไปจนกว่าจะมีการแต่งตั้งคณะกรรมการควบคุมและรักษาป่าสงวนแห่งชาติประจำจังหวัดตามพระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ พ.ศ. 2507 ซึ่งแก้ไขเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัตินี้ เพื่อให้เกิดความต่อเนื่องในการพิจารณาคำขอดังกล่าว (ร่างมาตรา 10) 

ตารางเปรียบเทียบร่างแก้ไขเพิ่มเติม (ดาวน์โหลดเอกสารประกอบ)